28. oktober har Eivind Trædal (WWF) eit lesverdig innlegg på trykk i Energi og Klima, der han etterlyser ei meir konstruktiv miljørørsle: Me må snakka meir om kva klimatiltak me er for, og ikkje berre kva me er imot.

Trædal sitt hovudpoeng er at store delar av miljørørsla (og dei mest miljøengasjerte partia) har ein tendens til å seia ja til ideen om fornybar energi, men nei til dei fleste fornybarprosjekta når dei skal realiserast i praksis. Løysinga blir heller å drøyma om «den neste teknologien». Eller å fokusera på forbruksreduksjon.

Auka energibehov, sjølv utan auka forbruk

Vekstkritikk og moderasjon er ein god – og på mange måtar riktig – tanke. Men sjølv utan auka forbruk vil det vera eit enormt behov for meir fornybar energi, dersom dagens industri og forbruk skal bli berekraftig. Helt avgjerande klimatiltak, som CO₂-fangst og lagring i industrien, vil krevja enorme mengder energi.

Les me til dømes SV-politikar Ådne Naper si bok «Kraft eller Krise», får me på ein glimrande måte illustrert kva behov som finst berre for å gjera industrien i Telemark fylke utsleppsfri. Mange vil raskt sjå at reknestykket ikkje går opp. På bakgrunn av dette tek Naper til orde for ein offensiv satsing på fornybar energi. Men han kan dessverre ikkje seiast å vera ein typisk representant for korkje miljørørsla eller for eit miljøparti enno.

Derfor deler eg Trædal si bekymring om at miljørørsla, i breidda, står i fare for å gjera seg irrelevant utan ei meir offensiv tilnærming til utbygging av fornybar energi.

Kan Trædal seia ja til småkraft?

Trædal vil gå fram med eit godt døme og listar opp kva energitiltak han sjølv er positiv til, men han ser ut til aldri heilt å koma ut av det sporet han sjølv kritiserer. Han nemner energieffektivisering (ja, kven er vel imot?), meir solkraft, havvind og oppgradering av eksisterande vasskraftverk. Litt vindkraft og moglegvis atomkraft, som for Noreg sin del ligg som moglegheit der ute i ei ganske fjern framtid.

Mitt spørsmål er kvifor ikkje Trædal vil peika på småkraft (vasskraft mindre enn 10 MW effekt) som ei energikjelde det er mogleg å omfamna. Småkraft har minimale naturinngrep, samanlikna med både solkraftverk (på bakken), vindkraft og stor vasskraft. Medan vindkraft til dømes treng 35 km² for å produsera 1 TWh, treng småkraft berre 1 (!) km². Småkraft blir bygd utan subsidier, kan raskt koma i produksjon og bidreg sterkt til lokal verdiskaping.

Med dagens kunnskap og regelverk blir småkraftverk bygde med fokus på berekraft, miljødesign, arkitektur og økologisk fotavtrykk, og prosjekta blir realiserte utan å hamna i store konfliktar med lokalsamfunn eller dyreliv. Når kraftverket skal innviast, stiller ikkje lokalbefolkninga opp til protestaksjonar, men kjem heller for å vera med på festen.

Og kanskje bør også miljørørsla møta opp neste gong det blir invitert til ein opningsfest av eit nytt småkraftverk ein stad i vårt langstrakte land. Med auka kjennskap til korleis det blir jobba i denne bransjen, vil truleg fleire seia ja til småkraft.

• Alle småkraftverk: Her kan du laste ned regneark med oversikt over alle småkraftverk i Norge pr. desember 2024.