«Omstilling og grønt skifte skal gå hand i hand», sa statsminister Erna Solberg då ho i førre veke opna Enovakonferansen i Trondheim. Oljepriskollaps og ny klimaavtale tvinger oss til å utvikle ein klimapolitikk som gir nye arbeidsplassar og skatteinntekter, ikkje berre utsleppsreduksjonar. Det er ei riktig tilnærming.

Eit tema regjeringa har peikt ut som satsingsområde i klimapolitikken er miljøvenleg skipsfart. Dette var og eit tema som blei løfta av fleire innleiarar under årets konferanse, deriblant Jan Fredrik Meling, administrerande direktør i Eidesvik Offshore. Spørsmålet er ikkje om vi i Noreg kan utvikle grøn skipsfartsteknologi i verdsklasse, sa han, men om vi er raske nok med å ta teknologien i bruk. Meling etterlyste strenge miljøkrav ved offentlege innkjøp (min transkripsjon):

«Kvifor kan ein ikkje stille krav til dei som hentar ut olje og gass frå sokkelen? Eg har snakka med fleire olje- og energiministrar. Eg har snakka med statssekretærar, eg får ikkje noko svar. Det blir nokon EU-greier. Men dei regulerer jo dette tvers gjennom. Og eg er ikkje redd for at vi som industri ikkje skal vere i stand til å møte det (les: strenge krav). Vi kan møte det. Norsk industri er fremst i verda og vi kan møte det. Hadde det blitt gjort i 2005 villa alle forsyningsskip som er bygd dei siste tolv åra gått på gass. Men dei aller fleste går i dag på diesel».

Dette høyres ut som eit klassisk tilfelle der ansvaret ikkje ligg hos ein statsråd, men fleire. Olje- og energiminister Tord Lien styrer Statoil, mens næringsminister Monica Mæland eig regjeringas maritime satsing. Dermed er det ingen som føler seg kalla til å svare Meling. Her må Solberg rydde opp. Om miljøvenleg skipsfart er ei satsing for regjeringa, er det mildt sagt underleg om det offentlege ikkje brukar innkjøpsmakta til å heve miljøstandarden over heile linja.

Behov for nasjonal ferjestrategi?

I nærskipsfarten er ambisjonane større. Stortinget har det siste året gjort vedtak om at det ved tildelingar av nye ferjekontraktar skal stillast krav om låg- eller nullutsleppsteknologi. Men står gjennomføringa i stil?

Fram mot 2020 skal 75 ferjer lysast ut og setjast i drift. Dei fleste av desse er fylkesvegferjar. Martin Wold frå DNV GL innleia på Enovakonferansens dag to om erfaringane med ferjeanbod frå Hordaland. Hordaland fylkeskommune skal i løpet av 2016 lyse ut 16 ferjesamband med totalt 20 ferjer på anbod. Å rigge ein slik anbodskonkurranse er eit stort arbeid med mange kompliserande faktorar og aktørar. Ikkje minst har ein måtte gå mange rundar for å finne ut om – og eventuelt korleis – det offentlege kan støtte storstilt utrulling av nye miljøferjer. I utgangspunktet kan ikkje Enova gi grønt lys før dei veit kva slags teknologi støtta skal gå til, mens Hordaland fylkeskommune ønsker forsikring om støtte før dei set i gang anbodsrunden. No skal dette ha blitt ordna opp i.

Dei neste åra skal mange fylkeskommunar i gang med liknande prosessar. Hordaland har gått opp løypa, så noko lettare blir det naturlegvis for dei som kjem etter, men det er grunn til å spørje seg om ein burde organisert ferjeanbodsprosessane annleis. Er det riktig bruk av ressursar, og er det strategisk riktig, å overlate ansvaret for utrulling av ny miljøvenleg ferjeteknologi til Statens vegvesen + 19 fylke?

I det minste burde vi hatt ein overordna nasjonal strategi for ferjeanboda. Kva ønsker vi som nasjon å få ut av dette industrielt og teknologisk? Har vi ambisjonar om bruk av heilelektrisk framdrift på stadig lenger samband? Er det eit mål å teste ut ulike ladeteknologiar? Bør nokon av ferjene inngå i ein nasjonal biofuel-strategi? Kva med testing av ny teknologi, slik som hydrogen?

Salsdirektør i Siemens Noreg, Odd Moe, kom i sitt innlegg med eit anna ankepunkt: Det er ein fare for at vi no får så mange tette anbodsrundar langs kysten at konkurransen vert svekka. Mange rederi vil få vanskar med å delta i anbodsrundar som skjer parallelt.

Nokon må ta ansvar

Det er ikkje nok å heie på «miljøvenleg skipsfart», ein må ha planar og systematikk for å ta miljøteknologien i bruk. Eit siste døme frå Enovakonferansen: Arne Jakobsen, administrerande direktør i NorthSea Container Line, presenterte Short Sea Pioneer – eit heilt nytt skipskonsept som ikkje berre inkluderer nullutsleppsteknologi, men som også snur opp ned på måten ein fraktar gods til sjøs på i dag. Konseptet er utvikla av NCE Maritime CleanTech. Jakobsen hevda sjølv at dette konseptet kan gjere det unødvendig å bygge ut nye store hamnar. Det burde vore interessant for fleire norske byar. Men kven tek ansvar for å teste ut noko slikt i full skala?